U periodu od 19.10. do 03.12.2021. godine, arheološki odsek Narodnog muzeja u Leskovcu je uspešno realizovao projekat „Rekognosciranje arheoloških lokaliteta na teritoriji opštine Lebane“. Evidentirano je 130 lokaliteta u 37 naseljenih mesta, kažu u Narodnom muzeju u Leskovcu.
Od ovog broja 87 lokaliteta nisu do sada evidentirana u arheološkoj literaturi. Deset lokaliteta su višeslojna – ima ostataka više epoha na jednom lokalitetu, pa je ukupan broj lokaliteta veći, kada se razvrstaju po epohama. Zabeleženo je 19 lokaliteta koji sadrže ostatke iz doba praistorije – od toga je 11 novih, a dva lokaliteta su višeslojna. Iz rimskog i ranovizantijskog perida evidentirano je 43 lokaliteta. Od tog broja devet lokaliteta su višeslojni, a novih je 27.
Najviše evidentiranih lokaliteta potiče iz srednjeg veka –ukupno 74. Od toga su 8 lokaliteta višeslojni, a 49 je novih. Za pet lokaliteta nije bilo moguće odrediti kojoj epohi pripadaju.
Projektom „Rekognosciranje arheoloških lokaliteta na teritoriji opštine Lebane“ su na samom terenu i u neposrednom kontaktu sa meštanima provereni svi lokaliteti u selima koji nisu obuhvaćena ranijim istraživanjima, a u kojima su zabeleženi ostaci prošlosti u starijoj literaturi, katastarskim listovima, kazivanjima savremenika i svi podaci o slučajno pronađenim nalazima koji su dospeli u Muzej od strane saradnika.
Takođe je izvršena dopuna podataka za već registrovane arheološke lokalitete. Terenskom prospekcijom i u intervjuima sa meštanima sa teritorije koju pokriva opština Lebane, izvršen je pregled terena i beleženje svih podataka koji ukazuju na mesta gde se mogu očekivati moguća nalazišta.
Posebna pažnja posvećena je toponimima mesta, koji su ukazivali na postojanje određenih ostataka materijalne kulture u tom području. Svaki površinski nalaz je ubeležen prema koordinatama osnovne mreže. Zabeleženi su podaci o izgledu lokaliteta tekstualno, fotografijama, video snimcima i GPS-om, kojim će se na topografskoj karti i precizno locirati položaj. Prikupljeni su površinski nalazi pomoću kojih će se preciznije odrediti hronologija i vrsta lokaliteta. Nakon terenskog istraživanja izvršena je sistematizacija lokaliteta po periodima. U toku je izrada detaljne digitalizacije stanja na terenu, a što podrazumeva fotografisanje, tehničku dokumentaciju i video dokumentaciju.
Кraj projekta podrazumeva i pripremu za publikaciju rezultata arheološkog rekognosciranja opštine Lebane, i na samom kraju montaža kratkog dokumentarnog filma, sastavljenog od video materijala sakupljenog za vreme trajanja projekta.
Značajna depopulacija udaljenih sela u brdsko-planinskim krajevima južne Srbije ukazuje da ova oblast treba da bude prioritet ustanova zaštite kulturnog nasleđa i nadležnog Ministarstva tokom sledećih godina. Ukoliko se arheološka rekognosciranja ovakvih oblasti ne budu sprovela u relativno skorijem vremenskom periodu, preti nam opasnost da stručnjake na terenu neće imati ko da uputi ili odvede do određenih lokaliteta. Isto tako, divlji arheolozi i arheoamateri koriste ovakvo stanje za uništavanje arheoloških lokaliteta i pokretnih kulturnih dobara, pa bi prisustvo službenih lica iz nadležne muzejske institucije imalo i preventivni karakter.
